آشنایی با انواع آجر
انواع آجر اعم از مدل‌های مختلف قزاقی، بهمنی، فشاری، سفالی و…، امروزه در صدر پرمصرف‌ترین مصالح ساختمانی قرار دارند. البته به‌خاطر داشته باشید که در گذشته نیز، گونه‌های مختلف آجرها از محبوبیت و کاربردهای مختلفی برخوردار بوده‌اند. با عنایت به این پیشینه قدرت‌مند، همواره در تولید انواع آجر، بایستی به کیفیت و استحکام این مصالح توجه داشت. زیرا اینگونه بلوک‌ها به همان اندازه که در مقاوم شدن ساختمان‌ها تأثیرگذار هستند، در زیبایی سطوح خارجی و داخلی بنا نیز نقش دارند.
در گذر زمان و با توجه به متنوع‌تر شدن نیازهای بشری، این مصالح در قالب مدل‌ها، ابعاد، اوزان و جنس‌های مختلفی ساخته شده‌اند. همین امر موجب شده تا انواع مختلف آجرها، دارای بازه‌های قیمتی بسیار متنوع و گسترده‌ای باشند. حال اگر به دنبال ساخت یا خرید خانه هستید و نیاز به آشنایی با اینگونه مصالح را دارید، با ما همراه باشید.
آجر چیست؟
انواع آجر را می‌توان برای اهداف مختلفی در ساخت انواع ساختمان‌ها و بناهای معماری به‌کار گرفت. بهطورکلی بلوک‌های آجری دارای ابعاد و وزن استانداردی هستند و جهت تشکیل دیواره‌ها، سقف، کف‌چینی، ایجاد المان‌های دکوراتیو و…، مورد استفاده قرار می‌گیرند. بایستی بدانید که در گذشته از خشت، برای ساخت آجرهای ابتدایی (یا همان چینه‌های خشتی) استفاده می‌شد. اما با گذر زمان، امروزه از متریال‌های دیگری نیز نظیر: خاک رس، عناصر معدنی، سیمان، سیلیس، مواد افزودنی نسوز و… بهره گرفته میشود. به‌خاطر داشته باشید که انواع آجر را می‌توان بر اساس پارامترهای زیر، در دسته‌های مختلفی جای داد:
- وزن
- روش تولید
- دکوراتیو یا ساختاری بودن
- مواد به‌کار رفته در آن‌ها
- طیف رنگ‌بندی
- ابعاد و غیره.
بسته به درخواست‌های مالک یا نظر طراح، همواره در طول تاریخ از تکنیک‌های مختلفی برای آجرکاری استفاده شده است. البته امروزه آجرها را باید مطابق با ضوابط مهندسی و ملی هر منطقه یا کشور، به‌کار گرفت.
مواد تشکیل دهنده آجر
جهت ساخت انواع آجر، از متریال‌های مختلفی بهره گرفته میشود. خاک رس یکی از مهم‌ترین متریال‌ها برای ساخت آجر به‌شمار می‌رود. خاک‌های رس بایستی برای استفاده در ساخت اینگونه مصالح، به‌خوبی پاکسازی شوند (ناخالصی‌های آن‌ها حذف گردد) و همچنین دارای مواد معدنی مناسبی باشند. شن‌ها و ماسه‌ها نیز برای مستحکم‌تر نمودن خاک‌های رس، به میزان استانداردی به فرآیند تولید اضافه شوند.
انواع آجر برای مقاوم سازی و کمتر شدن مقدار جذب آب آن‌ها، بایستی دارای عناصر چسبنده‌ای نیز باشند. عناصر خاک آجر و متریال‌های چسبنده‌ای که برای این هدف به‌کار گرفته می‌شوند، عبارت‌اند از:
- سیمان
- فلدسپات
- گچ
- سیلیس
- سدیم
- ماسه
- منیزیم
- منگنز
- پتاسیم
- آلومین
- کانی آهن
- مرمر
جهت مخلوط‌سازی مطلوب خاک‌های رس با مواد افزودنی و چسبنده برای ساخت انواع آجر، از آب نیز باید به‌طور قطعی استفاده نمود. به‌لطف استفاده از آب، چسبندگی، مقاومت و پایداری مناسبی برای قالب‌های آجری به ارمغان می‌آید.
ابعاد استاندارد آجر
مسلماَ ابعاد استاندارد آجرها در کشورهای مختلف جهان، بسیار متفاوت می‌باشد. غالباَ در ایران، 2 استاندارد کلی برای ابعاد انواع آجر ذکر میشود:
- ابعاد آجرهای نظامی: 50*50*5 سانتی‌متر
- آجرهای دیوارچینی: 20*10*5 و 22*11*2.5 سانتی‌متر.
البته ابعاد آجرهای دیوارچینی (بسته به نوع آجر)، بسیار متفاوت خواهد بود. به‌عنوان مثال ابعاد آجر 3 سانتی، برابر است با: «22*11*3 cm». همچنین ابعاد آجر سفال سوراخ دار نیز عمدتاَ «20*10*5»، «21.5*10*5.5» یا «22*10*5.5» در نظر گرفته میشود.
انواع آجر معروف
از معروف‌ترین و پرکاربردترین انواع آجر، می‌توان به مدل‌های زیر اشاره داشت:
- فشاری
- لعابی
- لفتون
- آجر بهمنی
- قزاقی
- آجر سفال
- آجرهای دکوراتیو
- نسوز (ضد حریق)
- آجر رسی
به‌خاطر داشته باشید که مدل‌های مذکور، بر اساس جنس ساخت، نوع کاربرد، ابعاد، رنگ‌بندی، شکل و… دارای تفاوت‌های بنیادینی با یکدیگر هستند. در ادامه به بررسی برخی از انواع آجر که در بالا به آن‌ها اشاره شد، خواهیم پرداخت.
آجر فشاری
آجر فشاری، یکی از انواع آجر محبوب و پرکاربرد است که با نام «آجر سنتی یا گری» نیز شناخته میشود. جالب است بدانید که این نوع آجرها، بهصورت یدی خشت‌زنی خواهند شد. در ادامه، قالب‌های موردنظر برای دریافت گرمای ویژه به کوره‌های پخت آجر هدایت می‌شوند. انواع آجر فشاری، دارای مقاومت فشاری بالایی هستند. به همین دلیل از این نوع مصالح برای ایجاد پارتیشن‌ها، فونداسیون، دیوارهای حمال و طاق‌های باربر ضربی بهره گرفته میشود. به‌طور متوسط این آجرها با وزن 2.5 kg تولید خواهند شد. آجرهای فشاری معمولاَ در قالب دو نوع ابعاد استاندارد «22*11*5.5» و «20*10*5» سانتی‌متر تولید و عرضه میگردند.
آجر رسی
انواع آجر رسی در رنگ‌های مختلف (با توجه به شکل‌ها و رنگ‌های خاص و متنوع آن‌ها)، با نام آجر مسجدی یا مدرسه‌ای شناخته می‌شوند. به‌یاد داشته باشید که رنگ داخلی و خارجی این آجرها یکسان است. بنابراین برای همسان‌سازی سطح نمای خارجی و دیواره‌های داخلی مساجد و مدارس، گزینه مناسبی به‌شمار می‌روند. انواع مدل‌های رسی علاوه بر ایستادگی شیمیایی و محیطی بالا، عایق گرمایی مطلوبی نیز هستند. همچنین فارغ از رنگ‌های جالب توجه آن‌ها (زرد و قرمز)، در انواع پترن‌های حصیری، پلاک و… تولید می‌شوند. از دیگر دلایل علاقه کارفرمایان به انواع مختلف آجر رسی، قیمت مقرون به‌صرفه آن‌ها است که هزینه‌های پروژه‌ها را کاهش می‌دهد.
انواع آجر سفالی
به‌لحاظ نوع شکل و موارد به‌کارگیری، انواع آجر سفال را می‌توان در دسته‌های مختلف زیر تقسیم بندی نمود:
- دارای فوم
- دیواری
- سقفی
- بلوکی.
اگرچه که رنگ بندی آجرهای سفالی بسیار محدود است. اما از اینگونه مصالح بهصورت عمده، برای ساخت دیواره‌های داخلی، پارتیشن‌ها و به‌خصوص تشکیل سقف‌ها استفاده میشود. بایستی اشاره نمود که به‌دلیل ماندگاری زیاد و قیمت اقتصادی، خرید آجر سفالی همواره در دستور کار پیمانکاران قرار دارد.
مزایا و معایب آجر بهمنی
انواع آجر بهمنی که از خاک رس ساخته می‌شوند، یکی از بهترین مصالح معماری به‌منظور اجرای دیوارچینی بناهای بزرگ صنعتی، سیستم‌های فاضلابی، لند اسکیپ و… در محیط‌های بسیار سرد به‌شمار می‌آیند. چراکه آجرهای بهمنی، دارای مقاومت بسیار مطلوبی در مقابل یخ زدن، خیسی طولانی مدت و رطوبت خواهند بود. چنانچه بخواهید از آجر بهمنی در تشکیل سقف استفاده کنید، حتماَ باید این مصالح را با در نظرگیری تیرآهن به‌کار ببرید. مقاومت فشاری بالای اینگونه مصالح نیز، باعث شده تا بتوان از آن‌ها برای تشکیل دیوارهای باربر استفاده نمود.
جالب است بدانید که انواع آجرهای بهمنی، دارای جرم حرارتی مطلوبی بوده و همچنین منجر به زیباتر شدن سیمای بصری بنا می‌شوند. آب بندی اینگونه مصالح نیز، کار چندان سختی نخواهد بود. دیگر ویژگی جذاب آجرهای بهمنی، ایستادگی عالی آن‌ها در برابر حرارت زیاد و حریق است. علاوه بر این، آن‌ها در مقابل سیالات شیمیایی، قلیایی و خورنده، مقاومت مناسبی از خود نشان می‌دهند. گاهاَ از برخی از آجرهای سبک و سنگین، تنها می‌توان در پروژه‌ها و کاربری‌های خاصی استفاده نمود. اما نکته مثبت آجرهای بهمنی، قابلیت بهره‌گیری از آن‌ها برای پروژه‌های گوناگون و متنوع است. البته به‌یاد داشته باشید که این مصالح، به‌عنوان عایق مطلوبی شناخته نمی‌شوند و البته مقاومت کششی کمی دارند. ضمن اینکه پاکسازی سطح این متریال‌ها، اندکی سخت خواهد بود.
آجر لفتون
انواع آجر لفتون یا همان آجر مهندسی، نوعی از مصالح سوراخ دار است که غالباَ بهصورت ماشینی تولید میگردند. اینگونه مصالح 3 و 4 طرف نما، عمدتاَ در دیوارچینی به‌کار گرفته می‌شوند. یکی از مزایای آجرهای لفتون، رنگ‌بندی متفاوت آن‌ها است. معمولاَ 10 سوراخ روی این نوع بلوک‌های سیمانی دیده میشود.
انواع محصولات آجر
انواع آجر قزاقی
بسته به درصد به‌کارگیری عناصر و مواد معدنی ویژه، می‌توان به انواع آجر قزاقی دست پیدا کرد. بایستی بدانید که با توجه به تولید آجرهای قزاقی در انواع رنگ‌ها و انواع فرم‌ها همانند: پلاکی، ال لب گرد و تیز، آجرهای قزاقی نیمه و…، اینگونه مصالح در نماهای ساختمانی به کرات مورد استفاده قرار می‌گیرند. غالباَ مدل‌های قزاقی در انواع ابعاد نظیر: «20*2.5*10»، «20*2.5*5»، «20*5.5*3.5» و «20*20*4.5» سانتی‌متر، طراحی و تولید میگردند. البته برای ساخت تیغه‌های درونی نیز، از اینگونه آجرها استفاده میشود.
انواع آجرها بر اساس روش تولید
انواع آجر به 4 روش کلی تولید می‌شوند:
شیوه سنتی
تمامی مراحل ساخت آجر در شیوه سنتی، کاملاَ بهصورت دستی انجام میشود. از آماده‌سازی و قالب گیری گل رس گرفته تا پخت در کوره‌های آجرپزی.
روش نیمه اتوماتیک
در این شیوه، پروسه آماده‌سازی گل و قالب گیری بوسیله دستگاه نیمه خودکار صورت می‌پذیرد. اما شیوه خشک شدن قالب‌ها، بهصورت دستی و زیر آفتاب خواهد بود.
شیوه ماشینی با خشک کن
مراحل کلی کار، مشابه شیوه نیمه اتوماتیک است. اما دستگاه‌های مربوطه، دارای کوره‌های خشک کن دار خواهند بود. بنابراین نیازی به خشک نمودن قالب‌ها زیر آفتاب، وجود ندارد.
روش کاملاَ خودکار
تمامی مراحل پخت آجر، بهصورت کاملاَ اتوماتیک انجام میشود.
به‌خاطر داشته باشید که در روش تماماَ خودکار، حتی تخلیه آجرها از کوره و چیدمان آن‌ها درون کامیون‌ها نیز بهصورت کاملاَ اتوماتیک صورت می‌پذیرد.
انواع آجر سبک
برای استفاده در بسیاری از پروژه‌ها، کارفرمایان همواره نظر مثبتی روی انواع آجر سبک دارند. برخی از مهم‌ترین مدل‌های آجرهای سبک که در ابعاد و فرم‌های مختلفی ساخته می‌شوند، به شرح زیر خواهند بود:
- آجر سبک لیکا: وزن اینگونه آجرهای صنعتی در 1 متر مکعب، حدود 1100 kg است. بایستی بدانید که سیمای ظاهری آجرهای سبک لیکا، بسیار زیبا است. از همین رو، برای ساخت انواع پارتیشن‌های داخلی، نمای آپارتمان‌ها و ویلاها، سقف و… به‌کار گرفته می‌شوند.
- لیپر: نکته قابل اهمیت این است که با استفاده از انواع آجر سبک لیپر، مقاومت خمشی، کششی و فشاری ساختمان افزایش خواهد یافت. اینگونه مصالح از پوکه‌های کم‌وزن پومیس ساخته می‌شوند. البته آجرهای سبک لیپر، بیشتر برای ساخت دیواره‌های پارتیشنی کاربرد دارند. زیرا عایق حرارتی مناسبی بوده و هنگام زلزله، عملکرد مناسبی خواهند داشت.
- آجرهای گازی سبک: از مهم‌ترین شاخصه‌های این مصالح، می‌توان به سبکی و استحکام زیاد اشاره نمود. ضمن اینکه عایق حرارتی بسیار باکیفیتی به‌شمار می‌روند. جهت تولید آجرهای سبک گازی، غالباَ از متریال‌های آهک، سیلیس، سیمان و… استفاده میشود. عمدتاَ این مصالح، تا حدودی در مقابل رطوبت و خیسی ضعیف هستند. بنابراین برای بهره‌گیری از این متریال‌ها در محیط‌های پررطوبت، بایستی یک لایه عایق روی آجرهای گازی سبک به‌کار برد.
- هبلکس: علاوه بر وزن کم، این آجرها بسیار مقاوم نیز خواهند بود. بنابراین برای اجرای استراکچر ساختمان، نیاز به مقاطع فولادی کمتری خواهیم داشت و هزینه‌ها کاهش می‌یابد. وزن آجر هبلکس در 1 متر مربع، تنها 550-600 kg خواهد بود. بنابراین وزن ساختمان سبک‌تر میشود.
لازم به‌ذکر است که آجر هبلکس، میزان پرتی پایین‌تری نسبت به آجرهای سنگین معمولی خواهد داشت.
انواع آجرها بر اساس کاربرد
انواع آجر را بر مبنای کاربرد، می‌توان به موارد زیر تقسیم بندی نمود:
- سقف
- کفپوش
- به‌کارگیری در دیوارچینی‌ها
- استفاده از انواع آجر با طرح‌های زیبا در دکوراسیون داخلی؛ فضاهایی نظیر: آشپزخانه‌ها، نشیمن، اتاق‌های خواب و…
- سرویس‌های بهداشتی
- تیغه‌های جداکننده و پارتیشن‌های داخلی
- استفاده از انواع آجر در باکس‌های پله.
همچنین طیف گسترده‌ای از آجرهای خاص را نیز می‌توان در نماهای ساختمانی مورد استفاده قرار داد.
انواع آجر نمای جدید
بر مبنای مواد تشکیل دهنده، استراکچر و فرم، انواع آجر نما طراحی و تولید می‌شوند. بنابراین بسته به نظر طراح و کارفرما، می‌توان از آجرهای نمای مختلفی استفاده نمود. برخی از مهم‌ترین مدل‌های آجرهای نما عبارت‌اند از:
- رستیک: انواع آجر رستیک بهصورت ضدحریق تولید می‌شوند. اینگونه مصالح علاوه بر داشتن مقاومت مطلوب، به‌دلیل داشتن رگه‌های ناصاف و خاص، سیمای بصری جذابی را برای نماهای خارجی ساختمان‌ها به ارمغان می‌آورند. در کنار نماهای بیرونی، آجرهای رستیک برای اجرای پارتیشن‌های داخلی نیز گزینه مناسبی به‌شمار می‌روند.
- آجر کرکره‌ای نما: مدل‌های کرکره‌ای، ایستادگی محیطی ویژه‌ای از خود به نمایش می‌گذارند. ضمن اینکه شوره نمی‌زنند و تا دمای 1000 درجه سانتی‌گراد نیز مقاومت حرارتی خواهند داشت. علاوه بر شکل‌دهی خاص به نما، رنگ تیره این آجرها نیز به پرصلابت‌تر شدن نمای ساختمان‌ها کمک می‌کند.
- آجر نما حصیری: اینگونه آجرها در طیف‌های رنگی مختلفی تولید می‌شوند. همچنین از سوی دیگر، بافت آجرهای نمای حصیری بسیار خاص است و می‌تواند نمای جالب توجه و خاصی را برای آپارتمان‌ها به‌وجود بیاورد.
- آجرهای شاموتی: نکته قابل توجه این است که آجرهای شاموتی، هم بهصورت مربعی و هم بهصورت مستطیلی تولید می‌شوند. اینگونه بلوک‌ها، همچنین در زمره آجرهای ضدحریق جای می‌گیرند. لازم به‌ذکر است که این نوع از مصالح، در طیف‌های مختلف قهوه‌ای، زرد و نارنجی قابل انتخاب هستند.
- آجر لعابی: در میان انواع آجر، مدل‌های لعابی بدون شک در زمره زیباترین مصالح ساختمانی جای دارند. لایه رویه آجرهای لعابی، موجب میشود تا آن‌ها بیش از سایر آجرها، از گزند آسیب‌های محیطی و ضربه در امان بمانند. ضمناَ برای ساخت اینگونه مصالح، از رنگ‌های مختلفی بهره گرفته میشود.
همچنین بسته به شرایط محیطی مختلف، بایستی به جنس آجرهای نمای مختلف توجه داشت تا بازدهی مناسبی داشته باشند. آجرهای سفید نیز در نماهای بناهای لوکس و همچنین کاربری‌های رستوران و هتل، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جمع بندی
به‌منظور انتخاب انواع آجر مناسب، بایستی به مسائل مختلفی توجه داشت. توجه به شرایط اقلیمی، میزان رطوبت و ضدحریق بودن، از جمله همین موارد است. همچنین زیبایی ظاهری و تنوع رنگی، دیگر فاکتوری است که همواره مورد نظر کارفرمایان و طراحان قرار می‌گیرد. گاهاَ نیز بسته به نظر و طراحی مهندسین معماری، نوع فرم آجرها در اولویت توجه قرار خواهد گرفت. در نظر داشته باشید که فارغ از تمامی مباحث فنی و زیبایی شناختی، کیفیت اینگونه مصالح کلیدی نیز موضوعی بسیار پراهمیت است. بنابراین تمامی کارفرمایان بایستی برای اطمینان از زیبایی و استحکام ساختمان خود، به موضوع خرید آجر باکیفیت از تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان معتبر، توجه کافی داشته باشند.
نوعی از مصالح ساختمانی نوین است که بهصورت کاملاَ خودکار تولید میگردند. آجرهای بتنی، بهطورکلی دارای ویژگیهای بسیار بیشتری نسبت به آجرهای فشاری هستند.
چنانچه به ترتیب آجر را از طول به 2 نیم و یا 4 بخش کاملاَ مساوی تقسیم کنیم، به هر یک از بخشها یک چارک و کلوک گفته میشود.
علاوه بر مناسب بودن قیمت آجر سه سوراخ، اینگونه مصالح دارای ایستادگی بالایی در برابر اشعه UV و گرما هستند. ضمن اینکه در مقابل سایش فیزیکی و فرسایش نیز، کاملاَ مقاوم عمل میکنند.